TÂM LÝ HỌC GIẢI THÍCH ĐẰNG SAU SỰ THÀNH CÔNG CỦA TAYLOR SWIFT
Taylor Swift gần đây đã trở thành tỷ phú với khối tài sản ròng đạt 1.1 tỷ USD sau thành công của The Eras Tour. Chuyến lưu diễn này được cô miêu tả là “hành trình đi xuyên các kỷ nguyên âm nhạc của bản thân”.
Theo nhà phân tích tài chính Callie Cox, Taylor không chỉ là một biểu tượng nhạc pop đương đại mà còn là hiện tượng kinh tế. Mỗi thành phố cô dừng chân trong tour lưu diễn đều thu về hàng triệu đô, thúc đẩy mạnh mẽ cho nền kinh tế địa phương. Thậm chí tại Seattle, điệu nhảy của các fan trong concert còn tạo ra rung động tương đương cơn địa chấn 2.3 độ richter.
Vậy điều gì đã làm nên thành công cho âm nhạc của Taylor Swift tới mức như vậy? Theo chuyên trang về khoa học thần kinh Neuroscience, hầu hết các bài hát của Taylor đều thỏa mãn những yếu tố làm nhạc “hay” được các nghiên cứu chuyên sâu về âm thanh nhận định.
Theo một nghiên cứu của chuyên gia tâm lý Kelly Jabukowski và cộng sự, những ca khúc bắt tai thường mang các đặc điểm: cấu trúc đơn giản, tiết tấu nhanh, cao độ lên xuống không quá lắt léo và luôn lặp lại theo một khuôn mẫu. Bù lại, để ca khúc trở nên nổi bật, nó cần những “bước ngoặt giai điệu” (melodic turning point) giữa những phần khác nhau.
Để tạo ra yếu tố này, Taylor Swift đã áp dụng những giai điệu một nốt (one-note melody) vào từng đoạn nhạc trong bài. Điều này giúp tạo ra cấu trúc đơn giản và cao độ ổn định, khiến chúng ta không thể ngừng ngân nga bài hát trong đầu.
Đến đoạn nhạc tiếp theo, một nốt nhạc khác được đưa vào để tạo nên một sự thay đổi thú vị. Nếu là nốt cao hơn đoạn nhạc trước, nó sẽ kích thích adrenaline rush và một lượng nhỏ dopamine khiến người nghe hưng phấn. Nếu là nốt thấp hơn, sẽ tạo cho người nghe cảm giác được giải phóng căng thẳng.
Theo một nghiên cứu đăng tải trên tạp chí Science, niềm vui đến từ việc nghe nhạc gắn liền với quá trình dự đoán nốt nhạc gì sẽ đến tiếp theo. Nói cách khác, khi nghe một bản nhạc mới, ta có xu hướng đoán xem nó nghe “quen” hay “lạ”, và dù đoán đúng hay sai thì não cũng có được một trải nghiệm thú vị.
Khi nghe nhạc mới, não sẽ tự động tìm kiếm các đặc điểm quen thuộc ta đã nghe ở những bài hát khác. Từ đó, chúng ta “dự đoán” xem bài hát sẽ tiến triển như thế nào. Quá trình này có thể mang lại những cảm xúc mãnh liệt, và đã được Taylor Swift ứng dụng thành thạo trong âm nhạc của mình.
Các chuyên gia sáng tác đến từ tạp chí âm nhạc Switched On Pop giải thích, “Taylor rất giỏi tạo ra các kiểu mẫu (pattern) quen thuộc, rồi xoay vần nó theo nhiều cách khiến fan phải ngạc nhiên”.
Một ví dụ điển hình là hai phiên bản của ca khúc “Love Story” được thu âm năm 2008 và 2021. Fan được nghe lại đúng kiểu nhạc và bài hát ưa thích, nhưng vẫn không khỏi bất ngờ và thích thú khi phát hiện ra những điểm nhấn mới.
Ngoài giai điệu, còn nhiều yếu tố khác tác động lên cách não nhận thức và giúp bạn hình thành nên “gu” âm nhạc của mình. Thời gian và bối cảnh ra đời của một bài hát/album là hai trong số đó, với 2 album “Folklore” và “Evermore” là những ví dụ điển hình.
Theo Neuroscience, hai album này khác hẳn so với các sản phẩm âm nhạc trước đó của Taylor. Các bài hát không còn nhiều cấu trúc “bắt tai” hay các kiểu mẫu giai điệu - những yếu tố quen thuộc giúp cô hút fan. Vì vậy, chúng được nhận định là tác phẩm đánh dấu thời kỳ chuyển tiếp của Taylor.
Dù vậy cả hai album đều nhận được những thành công vang dội, và “Folklore” thậm chí còn ẵm giải Grammy 2021 cho hạng mục “Album của năm”. Theo Switched On Pop, thời gian ra mắt là một yếu tố then chốt đứng sau sự thành công này.
Cả hai đều ra mắt năm 2020 - thời điểm thế giới chịu sự ảnh hưởng của COVID-19. Sự đồng bộ trong yếu tố chuyển tiếp (transition) giữa âm nhạc Taylor và tình hình thế giới khiến nhiều người “thấu cảm” với sự thử nghiệm của Taylor, bởi chính người nghe nhạc cũng đang phải thử nghiệm với cách sống mới. Ngoài ra, việc đắm chìm trong những câu chuyện đậm tính thay đổi được cô kể trong những bài hát này cũng cho fan một lối thoát khỏi thế giới đang khủng hoảng và tràn ngập sự thay đổi.
Việc những bài hát của Taylor Swift xuất hiện ở khắp mọi nơi cũng là một yếu tố đằng sau thành công của cô. Cô có những bài hát mà gần như bạn đi đến đâu cũng nghe thấy, và sau khi nghe quá nhiều lần thì não bạn cũng vô thức thích chúng. Thậm chí do tính chất “bắt tai” vốn có của nhạc Taylor, những bài hát của cô cũng sẽ vô thức “văng vẳng” trong đầu bạn.
Một nghiên cứu chụp MRI khác đăng tải trên PubMed cũng cho thấy, khi nghe thấy bài hát quen thuộc của Taylor vang lên, bạn tự khắc sẽ thấy hưng phấn dù có phải là người hâm mộ hay không.
